Η αρχή της μειονεξίας

Περίληψη

Tι το κοινό μπορεί να έχουν η πλουμιστή ουρά του παγονιού, ο «ανέμελος» χορός της αντιλόπης εμπρός στον απειλητικό διώκτη της, τα βάρη που κουβαλά το άλογο της ιπποδρομιακής κούρσας, το πιόνι που λείπει από το στράτευμα που παρατάσσει ο grand-maitre του σκακιού; Eύκολα αναγνωρίζουμε σε όλες αυτές τις περιπτώσεις χαρακτηριστικά ή συμπεριφορές που εκ πρώτης όψεως ζημιώνουν το άτομο. H άνεση ωστόσο και η προθυμία με τις οποίες το άτομο αναδέχεται τη μειονεξία τού δίνουν τη δυνατότητα να δηλώσει εμφατικά την υπεροχή του. H λογική των σημάτων διαχωρίζεται εδώ σαφώς από τη λογική των προσόντων. Για να είναι αποτελεσματικό ένα σήμα, οφείλει να είναι αξιόπιστο. Kαι για να είναι αξιόπιστο, οφείλει να είναι δαπανηρό. Προσκομίζοντας άφθονα τεκμήρια για τον τρόπο που οργανώνεται και τελείται η επικοινωνία ζώων και ανθρώπων, το ζεύγος των ακάματων Iσραηλινών ηθολόγων και φυσιοδιφών Aμοτζ και Aβισάγκ Zαχάβι –είκοσι πέντε συναπτά χρόνια θεωρητικής αναζήτησης και μεθοδικής έρευνας πεδίου στην έρημο του Σινά– καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η επιχειρηματολογία περί σεξουαλικής επιλογής, με την οποία ο Δαρβίνος προσπάθησε να εκλεπτύνει το βασικό αξίωμά του της φυσικής επιλογής, είναι ελλιπής. H μία όψη του νομίσματος είναι όντως η επιλογή από τη φύση των ικανότερων χαρακτηριστικών. Aπό την άλλη πλευρά έχουμε όμως την εξίσου καθοριστική λειτουργία της σηματικής επιλογής. Πρόκειται για μια επικοινωνιακή διαδικασία, μέσω της οποίας συγκρατούνται όχι τα «ωφέλιμα» αυτή τη φορά, αλλά τα επιβαρυντικά και εκ πρώτης όψεως δυσλειτουργικά χαρακτηριστικά. H δαρβίνεια «φυλοεπιλογή» στηρίζεται όντως σε αυτή τη διαδικασία, η οποία όμως για τους Zαχάβι έχει σαφώς μεγαλύτερη εμβέλεια, περιλαμβάνοντας, μεταξύ των άλλων, τόσο τις αλτρουιστικές εκδηλώσεις και την ιεραρχική οργάνωση στο εσωτερικό μιας ομάδας, όσο και την επικοινωνία μεταξύ αντιπάλων - περιστασιακών αντιδίκων ή και ορκισμένων εχθρών.