Εκκλησία και Εσχατολογία

Περίληψη

Ταυτίζοντας την παράδοση με τη συντήρηση και όχι με τη ζωογόνο και ανανεωτική αύρα του πνεύματος, εμποτισμένοι από ένα αντιφατικό κράμα αρχαιολατρίας και βυζαντινολαγνείας, αδυνατούμε συνήθως να αρθρώσουμε σοβαρό θεολογικό λόγο και να μετάσχουμε ισότιμα και δημιουργικά στον σύγχρονο κόσμο. Γι' αυτό και ο συνήθης εκκλησιαστικός λόγος ενδιαφέρεται περισσότερο για τη διατήρηση της ιδιοπροσωπίας του Νέου Ελληνισμού παρά για τη χριστιανική καθολικότητα και οικουμενικότητα, ενώ το όραμα της ερχόμενης Βασιλείας του Θεού, του αναμενόμενου νέου κόσμου, υποκαθίσταται από την ιδεολογικοποίηση της Ορθοδοξίας και την τάση νοσταλγίας και επιστροφής στην αυθεντικότητα της παραδόσεως. Ταυτίζεται με άλλα λόγια η Εκκλησία με το «ήδη», με το πραγματοποιημένο, και παραμελείται η εσχατολογική αναμονή, το «ούπω», αυτό που δεν έχει ακόμη πραγματοποιηθεί. Η Εσχατολογία όμως δεν είναι απλώς ο λόγος για την άλλη ζωή, ούτε το τελευταίο κεφάλαιο της Δογματικής. Διαποτίζει το σύνολο της εκκλησιαστικής και λειτουργικής ζωής και συνιστά την ενεργό προσμονή της ερχόμενης Βασιλείας του Θεού, τη δυναμική μεταμόρφωση και ανακαίνιση του σύμπαντος κόσμου.

Η Εκκλησία ως κοινότητα εσχατολογική μπορεί να αναφέρεται σε ένα έθνος ή να αναμένει τη δικαίωσή της από τις υπηρεσίες που προσέφερε στο παρελθόν; Ποια η σχέση χρόνου και Εσχατολογίας, Ιστορίας και Εσχατολογίας; Είναι η αρχή, οι πρώτες αιτίες, που καθορίζει την πορεία και το νόημα της Ιστορίας ή αντιθέτως είναι το τέλος, τα έσχατα, που δίνει νόημα στις απαρχές; Πού συναντάται ακόμη η Εσχατολογία, με τον μοναχισμό, την ιεραποστολή ή τη νέα θρησκευτικότητα; Και, εφόσον τα έσχατα εισβάλλουν αδιάκοπα, αν και παράδοξα, στην Ιστορία, ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες από τη βιβλική και πατερική αυτή αντίληψη για την πολιτική και κοινωνική ζωή, τη φιλοσοφία, την επιστήμη, τα γράμματα και τις τέχνες, τις σχέσεις με τον «άλλον» και τις άλλες θρησκείες; Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που θίγονται στις μελέτες των Μητροπολίτη Περγάμου Ιωάννη (Ζηζιούλα), Π. Βασιλειάδη, Ν. Ματσούκα, Στ. Γιαγκάζολγου, Γ. Πατρώνου, Μ. Μπέγζου, Ν. Ντόντου, Δ. Αρκάδα, Αλ. Καριώτογλου, Θ.Ν. Παπαθανασίου, Δ. Μόσχου, Δ. Μπεκριδάκη, Β. Αδραχτά, Γ. Σκαλτσά, Π. Καλαϊτζίδη, Στ. Παπαλεξανδρόπουλου, π. Ευαγ. Γκανά και Γ. Παύλου, τα οποία αποτέλεσαν αντικείμενο συζήτησης και προβληματισμού κατά την πρώτη περίοδο λειτουργίας (2000-2001) του χειμερινού προγράμματος της Ακαδημίας Θεολογικών Σπουδών στον Βόλο.