Η Εποχή του Κατασκοπευτικού Καπιταλισμού

Περίληψη

Οι προκλήσεις που θέτει στην ανθρωπότητα το ψηφιακό μέλλον, η πρώτη λεπτομερής ανάλυση μιας καινοφανούς μορφής εξουσίας, του «κατασκοπευτικού καπιταλισμού», και η εκστρατεία των ισχυρών εταιρειών να προβλέψουν και να ελέγξουν τη συμπεριφορά μας.

Σε αυτό το αριστοτεχνικό έργο, καρπό πρωτοποριακής σκέψης και έρευνας, η Σοσάνα Ζούμποφ καταθέτει μια διορατική και αφυπνιστική ματιά στο φαινόμενο που η ίδια αποκαλεί «κατασκοπευτικό καπιταλισμό». Το διακύβευμα είναι εξαιρετικά κρίσιμο: Στον 21ο αιώνα μια παγκόσμια αρχιτεκτονική συμπεριφορικής τροποποίησης απειλεί να αλλοιώσει την ανθρώπινη φύση με τον ίδιο τρόπο που κατά τον προηγούμενο αιώνα ο βιομηχανικός καπιταλισμός αλλοίωσε το φυσικό περιβάλλον. Η συγγραφέας περιγράφει γλαφυρά τον αντίκτυπο του κατασκοπευτικού καπιταλισμού καθώς αυτός προελαύνει από τη Σίλικον Βάλεϊ και διεισδύει σε κάθε πτυχή του οικονομικού τομέα. Νέες δυσοίωνες «αγορές συμπεριφορικής έκβασης» γίνονται σημεία συσσώρευσης ανυπολόγιστου πλούτου και εξουσίας. Στους κόλπους τους, προβλέψεις που αφορούν τη συμπεριφορά μας καθίστανται αντικείμενο αγοραπωλησίας ενώ η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών εντάσσεται στα νέα «μέσα συμπεριφορικής τροποποίησης».

Η απειλή έχει πλέον μετατοπιστεί από τον Μεγάλο Αδερφό του ολοκληρωτικού κράτους σε μια διάχυτη ψηφιακή αρχιτεκτονική: σε έναν «Μεγάλο Αλλότριο» που δρα με γνώμονα τα συμφέροντα του κατασκοπευτικού κεφαλαίου. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια πρωτοφανή μορφή εξουσίας η οποία διακρίνεται από τη συσσώρευση γνώσης και λειτουργεί εκτός δικαιοδοσίας της δημοκρατικής εποπτείας. Η ανάλυση της Σοσάνα Ζούμποφ, διεξοδική και συγκινητική, εκθέτει τις απειλές που αντιμετωπίζει η κοινωνία του σήμερα: Το φάσμα ενός απόλυτα διασυνδεδεμένου, ελεγχόμενου «μεθοδευτικού χώρου», ο οποίος αποπλανά υποσχόμενος βέβαια εν-δεχόμενα και μεγιστοποίηση του κέρδους – και όλα αυτά, εις βάρος της δημοκρατίας, της ελευθερίας και του μέλλοντος της ανθρώπινης φύσης. Έχοντας συναντήσει ελάχιστη αντίσταση από τον νόμο ή τους πολίτες, ο κατασκοπευτικός καπιταλισμός βρίσκεται στο μεταίχμιο της κυριαρχίας του στο κοινωνικό σύστημα, έτοιμος να διαμορφώσει το ψηφιακό μέλλον – αν του το επιτρέψουμε.

«Αν το μέτρο της σπουδαιότητας ενός βιβλίου είναι η ευκρίνεια με την οποία περιγράφει τον κόσμο μας, καθώς και η δυναμική του ώστε να επιφέρει αλλαγή σε αυτόν, τότε, κατά την άποψή μου, αυτό το βιβλίο είναι με διαφορά το σημαντικότερο που έχει εκδοθεί στον αιώνα που διανύουμε. Η Ζούμποφ αγωνιά ενόψει του πιο εκτεταμένου εγχειρήματος καπιταλιστικού αποικισμού στην ιστορία, μόνο που τούτη τη φορά ο αποικισμός αφορά το μυαλό μας, τη συμπεριφορά μας, την ελεύθερη βούλησή μας, τον ίδιο μας τον εαυτό. Εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα βιβλίο κατά της τεχνολογίας, αλλά με ένα βιβλίο κατά του ανεξέλεγκτου καπιταλισμού, βαθύτατα, αταλάντευτα μαχητικό. Χωρίς υπερβολή, πρόκειται για Το Κεφάλαιο αυτής της γενιάς».

Zadie Smith

«Από την πρώτη κιόλας σελίδα καταλήφθηκα από την ακατανίκητη ανάγκη να πω ότι αυτό το βιβλίο πρέπει να το διαβάσουμε όλοι ως πράξη αυτοάμυνας στην ψηφιακή εποχή. Η Ζούμποφ, με εκπληκτική διαύγεια και ηθικό σθένος, όχι μόνο καταδεικνύει πώς ο εγκέφαλός μας έχει μετατραπεί σε δεξαμενή εξόρυξης δεδομένων, αλλά και πόσο ραγδαία και ριζικά μεταβάλλεται κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Έχουμε αργήσει, έχουμε χάσει ήδη πολλά, πλην όμως, όπως προκύπτει από αυτές τις επιτακτικές σελίδες, υπάρχει ακόμη ελπίδα για χειραφέτηση».

Naomi Klein

«Ευφυέστατο και απολύτως ουσιαστικό. Η Σοσάνα Ζούμποφ εκθέτει την πιο επικίνδυνη μετάβαση του καπιταλισμού με συγκλονιστική σαφήνεια: πρόκειται για τη νέα οικονομική τάξη του κατασκοπευτικού καπιταλισμού, ενός συστήματος βασισμένου στις ακραίες ανισότητες σε επίπεδο εξουσίας και γνώσης. Η διεξοδική της ανάλυση αναδεικνύει τους πρωτοφανείς κινδύνους που αυτός ο τύπος ασύδοτου καπιταλισμού εγκυμονεί για την ανθρώπινη αυτονομία, την κοινωνική αλληλεγγύη και τη δημοκρατία. Πρόκειται για ένα αριστούργημα σπάνιας στοχαστικής τόλμης, έξοχα γραμμένο και βαθιά επίκαιρο».

Robert B. Reich