Το έργο Η Πόλη δίνει στους μαθητές τη δυνατότητα να μελετήσουν την ανάπτυξη και οργάνωση των πόλεων με το πέρασμα του χρόνου, καθώς και τους διαφορετικούς τρόπους ζωής που διαμορφώνονται σε αυτές.

Εισαγωγή

Το θεωρητικό υπόβαθρο του εκπαιδευτικού υλικού Η Πόλη συντίθεται από διαφορετικούς τομείς της ανθρωπογεωγραφίας (αστική, οικονομική, πολιτική, κοινωνική, ιστορική, και πολιτισμική γεωγραφία) οι οποίοι μελετούν διαφορετικές όψεις της ζωής και της ανάπτυξης των πόλεων. Η επιλογή της οπτικής αυτής συμβαδίζει με τις σύγχρονες διεπιστημονικές εξελίξεις, οι οποίες προκρίνουν τη χωρο-χρονική και πολύ-πρισματική μελέτη των αστικών συγκεντρώσεων και φαινομένων. Επιπλέον, η επιστημονική και παιδαγωγική ομάδα του έργου θεωρεί ότι η επιλογή αυτή μπορεί να συμβάλλει στην εμπέδωση, στον εμπλουτισμό και στη σύνδεση των γνώσεων από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα που διδάσκονται στο γυμνάσιο και το λύκειο και τα οποία έχουν ως αφετηριακό και καταληκτικό σημείο την πόλη. Για την εξοικείωση των εκπαιδευτικών με τις σύγχρονες διεπιστημονικές εξελίξεις στη μελέτη των πόλεων προτείνεται κάθε φορά η σχετική βιβλιογραφία. Ως το πλέον χρηστικό βιβλίο, το οποίο καλύπτει όλα τα επιμέρους φαινόμενα που παρουσιάζονται στα σενάρια του εκπαιδευτικού πακέτου, θεωρούμε ότι είναι το βιβλίο της Λ. Λεοντίδου, Αγεωγράφητος Χώρα (2006) (βλ. σχετικές παραπομπές).

Συνοπτική περιγραφή του εκπαιδευτικού πακέτου Η Πόλη

Το εκπαιδευτικό πακέτο περιλαμβάνει:

• Το Βιβλίο Μαθητή, όπου αναπτύσσονται οι προτεινόμενες δραστηριότητες και τα αντίστοιχα φύλλα εργασίας για το μαθητή.
• Το Βιβλίο Εκπαιδευτικού, με αναλυτική περιγραφή των εκπαιδευτικών σεναρίων και τις κατάλληλες οδηγίες προς τον εκπαιδευτικό.
• Το εκπαιδευτικό λογισμικό Cruiser.

Το λογισμικό Cruiser είναι ένα νέο μέσο διερεύνησης, έκφρασης και επικοινωνίας για θέματα που άπτονται της κατανόησης χωρικών εννοιών, της αναφοράς σε γεωγραφικούς προσδιορισμούς και της χρήσης χαρτών. Μερικές από τις βασικές δυνατότητές του είναι οι εξής:

• Χαρτογραφική πλοήγηση σε πραγματικό χρόνο.
• Εικονικές υπερπτήσεις (fly-overs).
• Προσπέλαση γεω-κωδικοποιημένης πληροφορίας με βάση τη χωρική της κατανομή.
• Αναζήτηση με βάση λεξικογραφικά ή χωροταξικά κριτήρια, ή και με συνδυασμό αυτών.
• Ενσωμάτωση και διαμοίραση προσωπικού περιεχομένου (γεωγραφικών αντικειμένων και συνοδευτικής περιγραφικής πληροφορίας).

Στο λογισμικό Cruiser έχουν ενσωματωθεί οι προτεινόμενες δραστηριότητες, οι απαιτούμενες «Πηγές», καθώς και τα αντίστοιχα φύλλα εργασίας του μαθητή σε διακριτά «κανάλια» (Πόλη 1, Πόλη 2, ..., Πόλη 11). Αρχικά οι μαθητές καλούνται να ανοίξουν κάποιο «κανάλι» του λογισμικού. Στη συνέχεια μελετούν το εκπαιδευτικό σενάριο και τις αντίστοιχες δραστηριότητες, άμεσα, από την οθόνη του υπολογιστή. Παράλληλα αλληλεπιδρούν με τον αντίστοιχο χάρτη που προσφέρει το λογισμικό, σύμφωνα με το εκπαιδευτικό σενάριο, και μελετούν τις προτεινόμενες «Πηγές» του «καναλιού». Στο τέλος της ώρας οι μαθητές συμπληρώνουν και αποθηκεύουν στον υπολογιστή τα αντίστοιχα φύλλα εργασίας.

Διάρθρωση σεναρίων και δραστηριοτήτων ανά θεματική ενότητα

Τα προτεινόμενα εκπαιδευτικά του σενάρια ομαδοποιήθηκαν και εξειδικεύτηκαν σε τρεις ευρύτερες ενότητες. Η πρώτη (Ενότητα 0) είναι κυρίως εισαγωγική, για την εξοικείωση των μαθητών με το λογισμικό και τις εισαγωγικές έννοιες που θα πραγματευτούν στις υπόλοιπες ενότητες. Οι υπόλοιπες δύο ενότητες αναφέρονται κυρίως σε ένα ή, σε ορισμένες περιπτώσεις, και περισσότερα γνωστικά αντικείμενα, όπως αυτά περιγράφονται στα Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών για το γυμνάσιο και το λύκειο. Συγκεκριμένα:

• Η μεγάλη θεματική Ενότητα 1 πραγματεύεται την «οικονομική και κοινωνική οργάνωση των πόλεων» και περιλαμβάνει τέσσερα σενάρια. Στην ενότητα αυτή η έννοια της πόλης προσεγγίζεται μέσα από την εποικοδόμηση των πρότερων γνώσεων και βιωμάτων των μαθητών από τα γνωστικά αντικείμενα της Γεωγραφίας του Γυμνασίου (κατά κύριο λόγο) και της Κοινωνικής και Πολιτικής Αγωγής.
• Η επόμενη μεγάλη θεματική Ενότητα 2 αναφέρεται «στην ιστορία και στο μέλλον των πόλεων» και περιλαμβάνει τρία σενάρια. Στην ενότητα αυτή οι πόλεις της Μεσογείου και της Ευρώπης χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα για την εποικοδόμηση των πρότερων γνώσεων των μαθητών, κυρίως από το γνωστικό αντικείμενο της Ιστορίας.

Η παιδαγωγική προσέγγιση του εκπαιδευτικού πακέτου διέπεται από τα ακόλουθα βασικά χαρακτηριστικά:

Α) Χρησιμοποιούνται «πόλεις-παραδείγματα» για την κατανόηση θεμελιωδών εννοιών που αναφέρονται στις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές λειτουργίες των πόλεων (π.χ. ιεραρχία πόλεων, αστικά και οικιστικά δίκτυα, λειτουργικές ζώνες, μοντέλα αστικής ανάπτυξης). Οι «πόλεις-παραδείγματα» εντάσσονται σε ευρύτερες ιστορικές περιόδους και σε γεωγραφικές περιοχές που απεικονίζονται με ιστορικούς και θεματικούς χάρτες.

Στα πρώτα τέσσερα σενάρια που περιλαμβάνονται στην Ενότητα 1 για την οικονομική και κοινωνική οργάνωση των πόλεων χρησιμοποιείται εποπτικό υλικό και χάρτες για τη μεταπολεμική εξέλιξη των μεγάλων αστικών κέντρων της σύγχρονης Ελλάδας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ηράκλειο, Βόλος, Λάρισα). Εκτιμούμε ότι εστιάζοντας στον ελληνικό γεωγραφικό χώρο, οι μαθητές μπορούν να κατανοήσουν ευκολότερα διάφορες σύνθετες έννοιες και φαινόμενα (ιεραρχία των πόλεων, αστικοποίηση, μετανάστευση), αφού καλούνται να τα συνδέσουν με καθημερινές πληροφορίες και ενδιαφέροντα του άμεσου κοινωνικού και μαθησιακού τους περιβάλλοντος.

Στα επόμενα τρία σενάρια, που έχουν κυρίως ιστορικό περιεχόμενο, οι «πόλεις-παραδείγματα» αποτελούν σταθμούς στην περιήγηση χαρτών που αναφέρονται σε ευρύτερες ιστορικές περιόδους της Ευρώπης. Το πρώτο σενάριο της ενότητας περιλαμβάνει τις «Αρχαίες Μεσογειακές Πόλεις» (Αθήνα) και τις «Ελληνιστικές Βυζαντινές Πόλεις» (Κωνσταντινούπολη). Το δεύτερο σενάριο περιλαμβάνει τις Πόλεις της «Μεσαιωνικής Δύσης» (Βενετία) και τις «Βιομηχανικές Πόλεις» (Μάντσεστερ). Το τρίτο σενάριο αναφέρεται στις Παγκόσμιες Πόλεις και στη σημασία των ευρωπαϊκών μητροπόλεων στη διαδικασία της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Β) Οι δραστηριότητες κλιμακώνονται ανάλογα με το γνωστικό επίπεδο των μαθητών στο οποίο απευθύνονται. Οι διδακτικοί στόχοι των σεναρίων έχουν προσαρμοστεί με βάση το επίπεδο γνώσεων που έχουν ήδη κατακτήσει οι μαθητές ή καλούνται να κατακτήσουν, σύμφωνα με τα Αναλυτικά Προγράμματα. Ωστόσο, θεωρώντας ότι ο μεγάλος όγκος των παρεχόμενων γεωγραφικών δεδομένων μπορεί να οδηγήσει σε ποικίλες συσχετίσεις και νέες πληροφορίες –ανάλογες με το γνωστικό επίπεδο των μαθητών–, εκτιμούμε ότι τα σενάρια που σχεδιάζονται για μαθητές μικρότερων τάξεων μπορούν να χρησιμοποιηθούν και από μαθητές μεγαλύτερων τάξεων.

Γ) Το εκπαιδευτικό πακέτο περιλαμβάνει επίσης εκπαιδευτικές δραστηριότητες που αξιοποιούν βιωματικά στοιχεία, προκειμένου οι μαθητές να διασυνδέσουν διάφορες αφηρημένες έννοιες με τις καθημερινές τους γνώσεις. Ιδιαίτερη έμφαση στην αξιοποίηση βιωματικών στοιχείων δίνεται στις ενότητες που αναφέρονται στην κοινωνική και πολιτική οργάνωση των πόλεων. Για παράδειγμα, αναφέρουμε το σενάριο (Σ.1.4) που αφορά στην αίσθηση του ανήκειν στην πόλη. Στο σημείο αυτό θέλουμε να επισημάνουμε ότι η επιλογή και διάρθρωση των σεναρίων προσπαθεί να συνδυάσει και να εξισορροπήσει την ιδιογραφική προσέγγιση (με έμφαση στην ιδιαιτερότητα κάθε τόπου, στο βίωμα και στον πολιτισμό των ανθρώπων που τον κατοικούν) με την αφαιρετική προσέγγιση που επιχειρεί να αναδείξει τα ευρύτερα ιστορικά και γεωγραφικά δεδομένα μέσα στα οποία αναπτύσσονται και διαφοροποιούνται οι τόποι και οι άνθρωποι.

Δ) Τέλος, οι δραστηριότητες, κυρίως της θεματικής Ενότητας 1, «Ανάπτυξη και οργάνωση των πόλεων», προωθούν ταυτόχρονα τις αναλυτικές και συνθετικές δεξιότητες, την κριτική στάση και σκέψη, που είναι απαραίτητες για την κατανόηση των προβλημάτων των σύγχρονων πόλεων, καθώς επίσης και τη συμμετοχή των πολιτών στα όργανα της διοίκησης που είναι αρμόδια για την επίλυσή τους.

Πιστοποιημένο από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο

Προαπαιτούμενες εφαρμογές

Για να μπορέσετε να δείτε και να εκτυπώσετε τα συνοδευτικά εγχειρίδια θα χρειαστείτε τον Adobe Reader (έκδοση 5.0 ή μεταγενέστερη). Το λογισμικό αυτό διατίθεται ελεύθερα κι έχει συμπεριληφθεί στο φάκελο Other του DVD-ROM.

Ελάχιστες απαιτήσεις συστήματος

Windows 2000/XP/Vista, Pentium III 800Mhz, 256MB μνήμη RAM, κάρτα γραφικών 16MB με υποστήριξη OpenGL 1.1, 17ΜΒ ελεύθερος χώρος στο σκληρό δίσκο για την εγκατάσταση του περιβάλλοντος του Cruiser.

Για την εγκατάσταση θα πρέπει να έχετε δικαιώματα διαχειριστή (Administrator privileges). Εφόσον προχωρήσετε στην πλήρη εγκατάσταση των «καναλιών του Cruiser», απαιτείται επιπλέον χώρος 900ΜΒ στο σκληρό δίσκο του υπολογιστή σας.