Η Μαρία Δαμανάκη γεννήθηκε στον Άγιο Νικόλαο Κρήτης το 1952. Σπούδασε Χημικός Μηχανικός στο ΕΜΠ και είναι μητέρα τριών παιδιών. Εκλεγόταν βουλευτής της Αριστεράς (ΚΚΕ και Συνασπισμού) στη Β' Περιφέρεια Αθηνών από το 1987 ως το 1996 και από το 1996 ως τον Οκτώβριο του 2003. Στις εκλογές του 2004 εξελέγη βουλευτής Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ. Σήμερα μετέχει ενεργά στο ΠΑΣΟΚ και έχει αναλάβει το συντονισμό των θεμάτων Παιδείας, Πολιτισμού και Αθλητισμού του κινήματος. Διετέλεσε πρόεδρος του Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου (1991-1993) και δημοτική σύμβουλος στο Δήμο Αθηναίων (1994-2002) ως επικεφαλής παρατάξεων της Δημοτικής Αντιπολίτευσης.
Το 1995 κυκλοφόρησε το βιβλίο της Το θηλυκό πρόσωπο της εξουσίας (Εκδόσεις Καστανιώτη) και το 2000 Η επιστροφή της πολιτικής (Ελληνικά Γράμματα). Έχει δημοσιεύσει σε εφημερίδες και περιοδικά άρθρα για τις ευρωπαϊκές υποθέσεις, την εξωτερική πολιτική, τα δικαιώματα του πολίτη και την ποιότητα ζωής, την παιδεία και τον πολιτισμό, καθώς και για θέματα ευρύτερου ιδεολογικού ενδιαφέροντος.