Στιγμιότυπα

Περίληψη

Σύμφωνα με τον ορισμό του Σαλβατόρε Μπατάλια, στο Μεγάλο Λεξικό της Ιταλικής Γλώσσας, το στιγμιότυπο πραγματοποιείται με σύντομο χρόνο έκθεσης και χωρίς τη χρήση στηρίγματος. Εδώ ο Κλάουντιο Μάγκρις συνθέτει μιαν ανθολογία τέτοιων στιγμιοτύπων, έχοντας συγκεντρώσει κάποια από τα αφηγήματά του με χρονολογική σειρά, από το 1999 ως το 2016. Σε αυτά απομονώνει μικρές και μεγάλες πτυχές της καθημερινότητας, της πολιτικής, της κοινωνίας, της τέχνης, της δικής μας ιδιωτικής ζωής. Στιγματίζει εσφαλμένες πεποιθήσεις, γνωμικά, συμπεριφορές που κρύβουν μιαν άβυσσο παρανοήσεων και επιπολαιότητας· επισημαίνει μικρές, κρυμμένες πράξεις, που αποκαλύπτουν τη μεγαλοψυχία του ανθρώπου. Αλιεύει από την ιστορία και τη λογοτεχνία καταστάσεις εκπληκτικές, που μπορούν να ρίξουν φως στο συγκεχυμένο παρόν μέσα στο οποίο ζούμε. Αναδεικνύεται έτσι μια μικρή ανθρώπινη κωμωδία, μια συνεκτική νωπογραφία της νευρωτικής μας ζωής, που έχει για τελάρο το καυστικό, ειρωνικό, γεμάτο ανθρωπιά πνεύμα του συγγραφέα, ενός γνήσιου ηθικολόγου (με την υψηλή έννοια του όρου) της εποχής μας, ο οποίος δεν μας λέει ποτέ πώς πρέπει να είμαστε ή να ζούμε, αλλά μας καλεί να κοιτάξουμε τον εαυτό μας με αυστηρότητα και τρυφερότητα.

«Ένα βιβλίο», έλεγε ο Πολ Βαλερί, «σε βοηθά να μη σκέφτεσαι και αυτό είναι ό,τι ο καθένας μας, από τα βάθη της καρδιάς του, επιθυμεί περισσότερο».

Υπάρχει και η ποιήτρια, δημιουργός πολλών ευαίσθητων ποιημάτων, ασυνάρτητων και ατελών, τα οποία υποστήριζε πως της υπαγόρευε από το υπερπέραν ο Χάινε, μέσω ενός προσωπικού της μέντιουμ. Στο σημείο αυτό, ένας πανέξυπνος αυλικός σύμβουλος, που δυστυχώς παρέμεινε ανώνυμος, παρατήρησε: «Φαίνεται πως ο Χάινε, μετά θάνατον, χειροτέρεψε».

Νομίζω πως ήταν ο Καρλ Κράους αυτός που επινόησε την έκφραση «Το χειρότερο πράγμα είναι η σωστή λέξη σε λάθος χείλη». Για παράδειγμα –πρόκειται όμως για πολύ εύκολα παραδείγματα– η λέξη «πατρίδα» στο στόμα ενός εθνικιστή ή «Θεός» στο στόμα ενός αδιάλλακτου θρησκόληπτου.

«Μόνον όταν μπορείς να γελάσεις και πάλι», έλεγε μια επιγραφή που είχα διαβάσει πάνω από τριάντα τόσα χρόνια στην πύλη του καθεδρικού ναού του Λιντς, «έχεις πραγματικά συγχωρήσει».