Ένα ατέλειωτο ταξίδι

Περίληψη

«Το Εγώ του ταξιδιώτη» γράφει ο Κλάουντιο Μάγκρις «είναι μόλις κάτι περισσότερο από ένα βλέμμα, ένα κοίλο κέλυφος στο οποίο αποτυπώνεται η μορφή της πραγματικότητας, ένα δοχείο που υπερχειλίζει από τα πράγματα». Εξού και η τεράστια ποικιλία των τοπίων που ο ίδιος διασχίζει και αποκωδικοποιεί σαν να είναι πρόσωπα, από τη Μαδρίτη στην Πράγα, το Βερολίνο και τη Βαρσοβία, από τη Φινλανδία μέχρι την Αυστραλία, από τη μια θάλασσα στην άλλη, κάνοντας στάση και στην Τεργέστη φυσικά, στην πόλη όπου κατεξοχήν υφαίνεται και περιπλέκεται ένας λαβυρινθώδης ιστός διαφορετικών εποχών. «Σκοπός του ταξιδιού» διευκρινίζει ο Μάγκρις «είναι οι άνθρωποι». Ταξιδεύω σημαίνει «έρχομαι αντιμέτωπος με την Ιστορία και τις παραλλαγές της». Και το βιβλίο αυτό συνιστά ακριβώς μια τέτοια απολαυστική αναμέτρηση, διότι προέρχεται από έναν παρατηρητή φιλοπερίεργο και πολυμαθή, ειρωνικό και μεγαλόψυχο, ποιητή και συγχρόνως ιστορικό και φιλόσοφο. Πέρα όμως από τις ετερόκλητες αφορμές που πυροδότησαν τα συγκεκριμένα αφηγήματα, αυτό που κυρίως συναρπάζει είναι η βαθύτερη συνοχή τους χάρη στην οποία αναγνωρίζουμε τα βασικά θέματα και μοτίβα του έργου του Μάγκρις, τις αέναες και δημιουργικές ανησυχίες του.

«Το status viatoris που η θρησκευτική θεώρηση αποδίδει στον άνθρωπο συνεπάγεται και κείνη την ευθραυστότητα, εκείνη την εναλλαγή δόξας και πτώσης, την ικανότητα σωτηρίας που συνυπάρχει με την έκθεση στην αποτυχία και το σφάλμα. Υπάρχουν τόποι που μαγεύουν γιατί φαίνονται εντελώς αντίθετοι και άλλοι που γοητεύουν γιατί, ήδη από την πρώτη φορά, αποδεικνύονται οικείοι, σχεδόν όπως ένας γενέθλιος τόπος. Γνωρίζω σημαίνει συχνά, με την πλατωνική σημασία του, αναγνωρίζω· είναι η ανάδυση κάποιου πράγματος πιθανόν άγνωστου μέχρι εκείνη τη στιγμή, το οποίο όμως δέχεσαι ως οικείο. Για να δεις έναν τόπο χρειάζεται να τον ξαναδείς. Το γνωστό και το οικείο, που ανακαλύπτεις και εμπλουτίζεις συνεχώς, είναι η προϋπόθεση της συνάντησης, της γοητείας και της περιπέτειας· η εικοστή ή εκατοστή φορά που μιλάς μ’ έναν φίλο ή κάνεις έρωτα μ’ ένα αγαπημένο πρόσωπο είναι απείρως πιο έντονη από την πρώτη. Το ίδιο ισχύει και για τους τόπους· το πιο μαγευτικό ταξίδι είναι μια επιστροφή, μια οδύσσεια, και οι τόποι της συνήθους διαδρομής, οι καθημερινοί μικρόκοσμοι που διασχίζεις εδώ και χρόνια είναι μια οδυσσειακή πρόκληση. “Γιατί ιππεύετε σ’ αυτά τα μέρη;” ρωτάει ο αξιωματικός τον μαρκήσιο που προχωράει δίπλα του, στην περίφημη μπαλάντα του Ρίλκε. “Για να επιστρέψω” του απαντάει εκείνος».

Κλάουντιο Μάγκρις