ΟΔΥΣΣΕΙΑ - Ραψωδία ν: Οδυσσέως απόπλους - Άφιξις εις Ιθάκην

Περίληψη

Με τη δέκατη τρίτη ραψωδία η Οδύσσεια βρίσκει τη μέση του δρόμου της. Ο ποιητής το αποφασίζει, ο ακροατής το αισθάνεται και οι αλεξανδρινοί γραμματικοί εδώ χάραξαν τη βαθιά διαχωριστική γραμμή, μοιράζοντας το ποίημα στα δύο: δώδεκα ραψωδίες στη μια μεριά κι άλλες τόσες στην άλλη. Με τέτοια μοιρασιά το έπος ταλαντεύεται και ισορροπεί – το ζύγι είναι θαυμαστής ακρίβειας.

Κλείνοντας ο εξωτερικός κύκλος του νόστου, ανοίγει ο εσωτερικός, με την ενύπνια μεταφορά του ήρωα από τη Σχερία στην Ιθάκη. Στον πρώτο κύκλο είναι γραμμένα τα πάθη της θάλασσας· στον δεύτερο τα πάθη της πατρίδας. Εκεί ο Οδυσσέας αναζητούσε τον δρόμο του νόστου του· εδώ ψάχνει το νησί του, το σπίτι του, τους δικούς του, τους λίγους φίλους που απόμειναν, τους εχθρούς που περίσσεψαν και τον απειλούν.

Ο έξω νόστος (από την Τροία στη Σχερία) είναι ανοιχτός σαν τη θάλασσα· μεγαλειώδης και άλλο τόσο επικίνδυνος, όπως το δείχνει και η μεγάλη διήγηση των «Απολόγων», που αναπολεί τους χαμένους συντρόφους, αλλάζει την πράξη σε λόγο, εγκιβωτίζει το βιωμένο παρελθόν στο αφηγηματικό παρόν του έπους – αμέτρητα χρόνια μέσα σε μετρημένες μέρες.

Ο μέσα νόστος (από το λιμάνι του Φόρκυνα στον συζυγικό θάλαμο), περιορισμένος στην Ιθάκη, γίνεται σχεδόν ασφυκτικός· πρέπει να κρύψει τα αληθινά του σήματα, να στιγματιστεί με έναν υποχρεωτικό φόνο, για να βρει το τέλος του. Με τη «Μνηστηροφονία» το αίμα μολύνει την αίθουσα του παλατιού, και ο Τηλέμαχος αναλαμβάνει να καθαρίσει το μίασμα με φωτιά και θειάφι· την ώρα που η μάνα και ο πατέρας του δοκιμάζονται, αναγνωρίζονται μεταξύ τους, αναπληρώνουν τον χρόνο της εικοσάχρονης απουσίας με τον έρωτα και τα λόγια τους, ώσπου ο ύπνος κλείνει τα βλέφαρά τους λίγο πριν ξημερώσει – τα υπόλοιπα μπορούν να μετρηθούν και ως επίλογος, που κάποιοι σπουδαίοι, αλλά ανυπόμονοι, από νωρίς τον απέκλεισαν.